Αναπηρία & Πολιτική

Ορισμός της αναπηρίας

Για το φαινόμενο της αναπηρίας υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί ορισμοί που πηγάζουν από διαφορετικές ιδεολογικοπολιτικές αντιλήψεις, αλλά και από διαφορετικές οπτικές θεωρήσεις του προβλήματος (Ζώνιου-Σιδέρη, 1998: 14).

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), άτομα με ειδικές ανάγκες θεωρούνται όλα τα άτομα που εμφανίζουν σοβαρή μειονεξία, που προκύπτει από φυσική ή διανοητική βλάβη (ό.π.).




Στο πλαίσιο αυτών των ορισμών, καθώς το περιβάλλον επιβάλλει κοινωνικούς ρόλους που θεωρούνται φυσιολογικοί, η ανικανότητα του ατόμου να αντεπεξέλθει σε αυτούς τους ρόλους τον/την αναγκάζει να βρεθεί σε μειονεκτική θέση, και έτσι δημιουργείται η μειονεξία. Κατά αυτόν τον τρόπο, διατηρείται η ιατρική προσέγγιση, καθώς οι αλλαγές θα πρέπει να γίνουν στο άτομο περισσότερο παρά στο περιβάλλον. Σε αυτό το σημείο είναι, ίσως, σημαντικό να διασαφηνίσουμε τι είναι λαθεμένο στην ιατρική προσέγγιση της αναπηρίας και να δώσουμε έμφαση στην ίδια τη λέξη «αναπηρία». Δεν ισχυριζόμαστε ότι η ιατρική προσέγγιση δεν είναι κατάλληλη στην ασθένεια ή στη βλάβη, αφού κάποιες συγκεκριμένες εξατομικευμένες ιατρικές παρεμβάσεις είναι απαραίτητες και θα μπορούσαν να γίνουν, αλλά ότι το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι «της ιατρικής» τείνουν να βλέπουν όλες τις δυσκολίες μόνο από την οπτική των προτεινόμενων θεραπειών για έναν ασθενή. Έτσι, αυτή η ιατρική προσέγγιση κατασκευάζει τέτοιους ορισμούς για την αναπηρία, που είναι μερικοί και περιορισμένοι και που αποτυγχάνουν να λάβουν υπόψη ευρύτερες όψεις της (Oliver, 2009: 45-46).

Οι ανάπηροι, όπως μας πληροφορεί ο Oliver, έχουν αντιληφθεί ότι οι κυρίαρχοι ορισμοί για την αναπηρία θέτουν προβλήματα για την ατομική και ομαδική ταυτότητά τους και έχουν αρχίσει να αμφισβητούν τη χρήση της αναπηρικής γλώσσας που αναφέρεται σε αυτούς. Έχουν εναντιωθεί στην ορολογία που είναι είτε προσβλητική (σακάτης, σπαστικός, μογγόλος κ.λπ.) είτε απλά αποπροσωποποιεί (ο μειονεκτικός, ο αποκλίνων, ο τυφλός, ο κωφός κ.ά.) και με αυτόν τον τρόπο οι οργανώσεις των αναπήρων άρχισαν να καλλιεργούν μια αναπτυσσόμενη ομαδική συνείδηση και ταυτότητα (Oliver, 2009: 42). Τα λεγόμενα του, δυστυχώς, αναφέρονται στη δική του χώρα. Στη χώρα μας, απομένουν πολλά βήματα διεκδίκησης δικαιωμάτων από την πλευρά των αναπήρων.

Σχεδόν όλες οι μελέτες για την αναπηρία έχουν μια επιβλητική θεωρία που τις υποστυλώνει και μπορεί να χαρακτηριστεί ως η θεωρία της «προσωπικής τραγωδίας» της αναπηρίας. Αποτελεί έργο των ίδιων των αναπήρων να ασκήσουν κριτική σε αυτή την «υπονοούμενη θεωρία» και να κατασκευάσουν τη δική τους εναλλακτική, που θα μπορούσε να ονομαστεί «θεωρία της κοινωνικής καταπίεσης». Σύμφωνα με την οποία οι ανάπηροι θα θεωρηθούν ως τα θύματα μιας κοινωνίας που τους παραμελεί και τους αγνοεί, παρά ως τα άτομα που έχουν πέσει θύματα μιας κατάστασης. Μια τέτοια θεώρηση θα μεταφραζόταν σε κοινωνικές πολιτικές προσαρμοσμένες να ανακουφίζουν από την καταπίεση παρά να αποζημιώνουν άτομα (Oliver, 2009: 38-40).

Χρειάζεται, επομένως, μια κοινωνική θεωρία για την αναπηρία, η οποία θα έπρεπε να ολοκληρώνεται μέσα στις υπάρχουσες κοινωνικές θεωρίες και όχι να διαχωρίζεται από αυτές, αντίληψη που θα οδηγούσε στην αντικατάσταση της θεωρίας της «προσωπικής τραγωδίας» από μια θεωρία της κοινωνικής κατασκευής της αναπηρίας. Με απλά λόγια, το είδος της κοινωνίας μέσα στην οποία κάποιος ζει επιδρά κρίσιμα στον τρόπο με τον οποίο δομείται η εμπειρία της αναπηρίας (Oliver, 2009: 55-56).

Για τον Oliver, η αναπηρία δεν έχει οντολογική αρνητική υπόσταση, πριν, έξω ή πέρα από τις πολιτικές ρυθμίσεις και τις κοινωνικές πρακτικές (Oliver, 2009: 12).

Ο Μισέλ Φουκό στον Πρόλογό του για το έργο του Ζωρζ Κάγκιλεμ «Το Κανονικό και το Παθολογικό» έγραφε:

«Η διαμόρφωση εννοιών είναι ένας τρόπος για να ζούμε, όχι για να σκοτώνουμε τη ζωή»

Οφείλουμε να κοιτάξουμε πέρα από αυτό οπού μας οδηγεί η προκατάληψη της όρασής μας…

Αν καταφέρουμε να δούμε κάτι αληθινό…

Ίσως καταφέρουμε και να εστιάσουμε…!!!

Κίνηση Καλλιτεχνών με Αναπηρία

http://disabilitymyths.wordpress.com/2011/01/08/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BF%CF%81%CE%B8%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1/

Αναπηρία και Ένταξη

Ας αναστοχαστούμε και ας αναδιαμορφώσουμε τη στάση μας πάνω στο σημαντικό ζήτημα της αναπηρίας ως κοινωνική κατασκευή.

Συγκεκριμένα, αν και η αναπηρία αποτελεί ένα ιατρικό πρόβλημα, οι συνέπειές της αφορούν στον τρόπο που η κοινωνία αντιλαμβάνεται το ανάπηρο άτομο και κατ’ επέκταση στον τρόπο που το ίδιο αυτοπροσδιορίζεται.

Δεν είναι ο ανάπηρος ο μεταφυσικός «άλλος». Οι κοινωνικές διαφορές είναι αυτές που αναγκάζουν τους ανάπηρους να μειονεκτούν.

Επιβάλλεται να αποποιηθούμε τη γλώσσα που απομακρύνει από καίρια κοινωνικά ζητήματα κάτω από την ασπίδα μιας ορολογίας (άτομα με ειδικές ανάγκες, άτομα με ιδιαιτερότητες, άτομα με ειδικές ικανότητες) που παθολογικοποιεί τα άτομα, τις οικογένειες και τις ζωές τους (Oliver, 2009: 23).

Οι κοινωνικές υλιστικές θεωρίες περί κοινωνικής επιτέλεσης επικεντρώνονται κυρίως στους φραγμούς των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών δεδομένων που δημιουργούνται στη βάση της αναπηρίας (Oliver, 2009: 21). Η θεώρηση της κοινωνικής επιτέλεσης τοποθετεί το πρόβλημα μέσα στις θεσμοποιημένες πρακτικές της κοινωνίας (Oliver, 2009: 185).

Επιβάλλεται να σταματήσουμε να αγνοούμε, στο όνομα της ομοιογένειας, την ύπαρξη των αναπήρων, των οποίων ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι ιδιαίτερα εμφανής με την απουσία τους από το εκπαιδευτικό σύστημα, την εργασία, τη συμμετοχή στα κοινά, τη γειτονιά.

Μέσα σε αυτή την κοινωνία πρέπει να ζήσουμε, να σπουδάσουμε, να εργαστούμε και να προοδεύσουμε, με ισότητα, αλληλεγγύη, κατανόηση και την αποδοχή του πόσο όμοιοι και πόσο διαφορετικοί αλλά και πόσο ίσοι είμαστε.

Πρέπει να δώσουμε ένα τέλος στις μονοθεματικές οργανώσεις που με τον έναν ή άλλον τρόπο διεκδικούν με αβασάνιστη πολιτική σκέψη μόνο για επιμέρους συγκεκριμένες αναπηρίες. Ο Oliver θέτει ως βασική αρχή του Κινήματος Αναπήρων, την αναγνώριση από μέρους τους ότι η κοινωνία αναπηροποιεί και ως στόχο του την ένταξη της ομάδας των αναπήρων στα νέα κοινωνικά κινήματα της κοινωνίας των πολιτών που στρέφονται στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του πολίτη, του δικαιώματος της εργασίας, της ασφάλισης, της εκπαίδευσης και της αξιοπρέπειας (Oliver, 2009: 20).

Οι βαθύτερες απαντήσεις δεν πρέπει να αναζητηθούν επ’ ουδενί στο άλλοθι της έλλειψης πόρων. Αλλωστε, τα περισσότερα ελλείμματα πολιτικών που απευθύνονται στους πολίτες-δημότες με αναπηρία, έχουν να κάνουν είτε με άγνοια είτε με παντελή έλλειψη κουλτούρας ισοτιμίας, όχι πάντως με έλλειψη χρημάτων. Για παράδειγμα, μια σωστά κατασκευασμένη ράμπα ή μια όδευση τυφλών που δεν διασχίζει παντός είδους εμπόδια δεν κοστίζουν σχεδόν τίποτα...

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=134406

Τα άτομα με αναπηρία δεν χρειάζονται την ανοχή μας, χρειάζονται να τα αντιμετωπίζουμε με ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη. Απαιτείται τιμιότητα προκειμένου να κατοχυρωθούν τα δικαίωματά τους, αλλά και άρση εκείνων των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών παραγόντων που ευθύνονται για τον εξαθλιωμένο - αναξιοπρεπή τρόπο ζωής τους.

Είναι καιρός, οι συμπολίτες μας να αναθεωρήσουν τον χάρτη τους για έναν κόσμο όπου βασιλεύει η μονοτονία. Οι διακρίσεις υπονομεύουν την κοινωνική και οικονομική συνοχή της κοινωνίας. Απομυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτομα και καταπιέζουν τη δημιουργικότητά τους. Οι πολιτικές είναι έτσι διαμορφωμένες, ώστε να γίνονται πράγματα στους ανάπηρους παρά να τους καθιστούν ικανούς να κάνουν οι ίδιοι πράγματα για τους εαυτούς τους (Oliver, 2009: 182).

Τα άτομα με αναπηρία μπορούν να βοηθηθούν χωρίς να οδηγηθούμε σε μια μορφή «φιλανθρωπικού πατερναλισμού». Να αποκτήσει πρόσωπο ένα κομμάτι του πληθυσμού, που σχεδόν ποτέ δεν θεωρείται αντικείμενο είδησης.

Η σύγχρονη κοινωνική οργάνωση, η οποία δεν λογαριάζει καθόλου ή λογαριάζει ελάχιστα τους ανθρώπους που έχουν φυσικές βλάβες τους περιορίζει από τις κοινωνικές δραστηριότητες (Oliver, 2009: 56).

Ο παροπλισμός των ατόμων με αναπηρία είναι το βαρόμετρο του πολιτισμού μας και καταδεικνύει πόσο απέχουμε από το να συναντήσουμε τον πολιτισμό. Ως πότε ΕΜΕΙΣ, τα άτομα με αναπηρία, θα είμαστε οι αποδιοπομπαίοι τράγοι της κακομοιριάς, της αβουλίας, και της αναποφασιστικότητάς των ….. (συμπολιτών μας, υπευθύνων, πολιτείας);

ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ το κράτος «νταντά» που διαβρώνει την αυτοπεποίθηση των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους και με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί «παθολογικά» άτομα.

Η διχοτόμηση εξάρτηση – ανεξαρτησία είναι λανθασμένη. Η αναπηρία, και άρα η εξάρτηση, δεν είναι ουσιαστικό στοιχείο της βλάβης μας, αλλά είναι κοινωνικά δημιουργημένη από μια κοινωνία που αναπηροποιεί (Oliver, 2009: 189).

Αντιμετωπίζουμε τον αποκλεισμό από το εργατικό δυναμικό εξαιτίας των ανικανοτήτων μας και με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται εξάρτηση. Απαραίτητο είναι η εστίαση στις απαιτήσεις της αγοράς που θα μας καταστήσει ικανούς/ές για εργασία, ικανούς/ές να συμμετέχουμε στην ευρύτερη κοινωνική ζωή αλλάζοντας την κοινωνική οργάνωση της εργασίας, καθώς και άλλων πτυχών της καθημερινής ζωής, με την απομάκρυνση αρχιτεκτονικών εμποδίων, την ίση μεταχείριση με θετικές δράσεις, την ένταξη στο γενικό σχολείο κ.ά. (Oliver, 2009: 190-192).

Ορίζουμε την ανεξαρτησία ως την ικανότητα να έχουμε τον έλεγχο και να παίρνουμε αποφάσεις για τη ζωή μας παρά να κάνουμε πράγματα μόνοι μας ή χωρίς τη βοήθεια άλλου σε αντίθεση με τους επαγγελματίες που ορίζουν την ανεξαρτησία με όρους δραστηριοτήτων αυτοεξυπηρέτησης.

Αξίζει να σταθούμε στη συμβουλή ενός ανάπηρου κοινωνιολόγου: «Πρέπει να διευρύνουμε την έννοια της ανεξαρτησίας από τα φυσικά επιτεύγματα στην κοινωνικοψυχολογική πτυχή της που είναι η λήψη αποφάσεων. Η ανεξάρτητη διαβίωση δεν πρέπει να εμπεριέχει μόνο την ποιότητα των φυσικών καθηκόντων που μπορούν να εκτελεστούν, αλλά και την ποιότητα της ζωής που μπορούμε να καθορίσουμε. Το προσωπικό αποκατάστασης πρέπει να αλλάξει το μοντέλο υπηρεσιών από το να κάνει κάτι σε κάποιον στο να σχεδιάζει και να δημιουργεί υπηρεσίες με κάποιον. Εν ολίγοις, πρέπει να απελευθερωθούμε από τα πολιτισμικά καθηλωμένα και τα χρονικά περιορισμένα πρότυπα, καθώς και από την υπάρχουσα φιλοσοφία».

Βέβαια, υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους δημιουργείται η εξάρτηση είτε αυτές είναι οι χειραγωγικές κοινωνικές συμπεριφορές ή η μη προσβασιμότητα του οικιστικού περιβάλλοντος που εξαναγκάζει σε αναζήτηση βοήθειας (Oliver, 2009: 199-202).

Μπορεί ο νομοθέτης να προσφέρει στους ανάπηρους το δικαίωμα να προσδιορίζονται και να αντιπροσωπεύονται, όμως αποκρύπτει το πώς αυτά τα δικαιώματα θα κατακτηθούν με τέτοιες αδιάφορες τοπικές αρχές (Oliver, 2009: 196).

Η εξάρτηση δημιουργείται στους ανάπηρους, όχι εξαιτίας των αποτελεσμάτων των λειτουργικών περιορισμών τους στην ικανότητα για αυτοεξυπηρέτηση, αλλά επειδή οι ζωές τους διαμορφώνονται από οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που την παράγουν. Θα πρέπει, λοιπόν, οι ανάπηροι να αντιμετωπιστούν, όχι απλά σαν να συγκροτούνται ως παθητικοί δέκτες από αυτές τις δομικές δυνάμεις, αλλά ως ενεργοί συντελεστές στη διαδικασία συγκρότησης της κοινωνίας στο σύνολό της (Oliver, 2009: 199-207).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

    Oliver, M. (2009). Αναπηρία και πολιτική. Αθήνα: Επίκεντρο.

    Βλάχου-Μπαλαφούτη, Α. (2004). «Εκπαιδευτικές πρακτικές-Ανάλυση έργου». Στο Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2004). Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις. Τόμος Β΄. Πράξη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

    Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (1998). Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσή τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

    Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (χ.χ.). Ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες και αναλυτικά προγράμματα. Ανακτήθηκε στις 4/12/2011 από http://www.specialeducation.gr/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=321

    Καραγιάννη, Π. (2004). «Εκπαιδευτικές πρακτικές για την ένταξη παιδιών με ειδικές ανάγκες στο γενικό σχολείο». Στο Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2004). Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις. Τόμος Β΄. Πράξη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

    Σταγιόπουλος, Π. & Αηδόνα, Σ. & Ψηφίδης, Α. (2006). «Η εκπαίδευση βαρήκοων-κωφών». Στο Ωτορινολαρυγγολογία-Χειρουργική κεφαλής και τραχήλου. Τχ:25: 24-30.